طراحی پلان های تجاری
ساختمان های تجاری
پس از شکل گیری جوامع اولیه بشری همواره داد وستد نقش مهمی در ادامه حیات انسان داشته است. داد و ستد ابتدا به صورت پای یا پای و شاید بدون فضای معماری خاصی شکل می گرفته. به تدریج با رشد تمدن، بازارهای محلی با مشاغل ویژه شکل گرفته اند. تا بدان جا که امروزه انواع بناهای تجاری به عنوان عناصر مهم شهری فعالیت دارند. در این قسمت مختصری از انواع این ساختمان ها و تمهیدات مورد نیازشان برای تسهیل در خدمات رسانی و طراحی پلان های تجاری بیان می شود. البته باید خاطرنشان کرد چون زمان زیادی به خرید کردن در این مراکز گذرانده می شود بهتر است پیش بینی هایی مانند محلی برای صرف چای، غذاهای سبک و محل نگهداری کودکان نیز در نظر گرفته شود.
انواع ساختمان های تجاری عبارتند از: فروشگاه کوچک، فروشگاه ویژه، سوپرمارکت های محلی، فروشگاه بزرگ، بازار گسترده و عمده فروشی ها.
طراحی پلان های تجاری
فروشگاه های کوچک:
طراحی پلان های تجاری انواع این مغازه ها با توجه به موارد زیر متنوع و متفاوت می باشد. این موارد شامل اجناس موجود در داخل مغازه با در نظر گرفتن مسیرهای حرکت و گردش مشتریان برای خرید، تعداد مشتریان، محل قرارگیری متصدی فروش، پیش خوان، تزئینات داخلی و … می باشد. مغازه ها باید در مکانی واقع شوند که بتوانند بهترین دسترسی را برای مشتریان فراهم نمایند. برای شکل جبهه جلو مغازه از انواع ویترین های جالب استفاده می شود. هر نوع از فروشگاه ها ویترین مختص خود را دارد. با توجه به عملکرد داخل ویترین موارد زیر را می توان تعیین کرد.
- نوع ویترین
- شکل کلی ویترین،
به عنوان مثال ویترین شیرینی فروشی با متفاوت است. ًطلافروشی یا کفاشی کاملا دید ویترین مغازه ها تعیین کننده ارزش آن است. ویترین خیره کننده، پیاده رو روشن را به ِ صفحات منعکس کننده، ویترین عمیق تیره نزدیک سختی می توان دید. ویترین های خوب روشن شده، بدون تلألو در کنار پیاده رو تیره در هر حال دارای اثر جالب تبلیغاتی است.
در یک مغازه علاوه بر ویترین، تجهیزات داخلی و کالا، موارد زیر جهت تهویه مناسب فضای داخلی، باید پیش بینی شود.
- سیستم گرمایشی در فصل سرد سال
- سیستم سرمایشی در فصل گرم سال
- سیستم تهویه
مغازه محصولات لبنی: طراحی پلان های تجاری این مغازه چون دارای محصولات فاسدشدنی است. مقررات مخصوص به خود را دارد که باید شرایط نگهداری مناسب مواد لبنی فراهم شود. دیوارها و کف باید از مصالح قابل شست وشو باشد.
مغازه های میوه و سبزیجات: طراحی پلان های تجاری در این مغازه ها انواع مختلفی از سبزیجات نگهداری می شود سبزیجات تازه را بایستی در محل سرد نگه داشت ًکه هر یک نیاز به شرایط خاصی دارند مثلا نه در یخچال، سیب زمینی را در اتاق تاریک و میوه را در اتاق های تاریک در درجه حرارت 5/1 سانتی گراد و رطوبت 59-58 درصد باید انبار نمود. فریزر بسیار سرد را باید برای یخ زدگی کامل تهیه کرد. دیوارها و کف مغازه بایستی از کاشی یا سنگ و قابل شست وشو باشد. برای نگهداری و عرضه میوه و سبزی از زنبیل، صندوق و جعبه استفاده می شود. زباله زیادی در زیر قفسه های نگهداری میوه جمع می شود که بایستی به راحتی تخلیه و تمیز شود. ویژگی این مغازه ها از نظر رطوبت، دما و چگونگی تخلیه زباله شبیه گل فروشی می باشد.
کفش فروشی: طراحی پلان های تجاری این مغازه ها با توجه به حجم و مقدار کالای قابل عرضه دارای مساحت های متفاوتی هستند. محلی برای پوشیدن کفش، نشستن همراهان خریدار و جایی برای فروشنده کمکی لازم است. قالی برای فرش کف این فضا مورد پسند بوده، آینه کوتاه و تمام قد دیواری نیز ضروری می باشد. اگر انبار و محل فروش در یک طبقه باشد مناسب تر است.
فروشگاه پوشاک، پارچه فروشی و بزازی: طراحی پلان های تجاری در این فروشگاه ها کالاها احتیاج به ویترین هایی با روشنایی مناسب جهت نشان دادن رنگ های حقیقی کالاها دارند. قفسه ها نباید بلندتر از 02/2 متر باشد که بدون پله قابل دسترسی باشند. مناسب ترین ارتفاع 5/1 تا 5/0 متر است. پهنای پیش خوان 058-007 میلی متر بوده و برای قسمت لباس های آماده اتاق های برای پرو و امتحان لازم است که مساحت اتاق ها 01/1 تا 5/1 متر مربع است.
انواع فروشگاه های کوچک مغازه های پخت نان سنتی و کیک پزی: طراحی پلان های تجاری این نوع مغازه ها به دلیل محصولات تازه پخته شده احتیاج به گردش خوب هوا دارد. درجه حرارت و رطوبت مغازه باید قابل تنظیم باشد و از تعرق پنجره های مغازه باید جلوگیری نمود.
مغازه ماهی فروشی: طراحی پلان های تجاری این مغازه احتیاج به انبار سرد، محل عرضه، اتاق های سرد برای انبار کردن در شب و یخچال های بسیار سرد برای محصولات بسیار منجمد دارد. باید توجه کرد که ماهی دودی را بر خلاف ماهی تازه باید در محل خشک انبار کرد. این نوع مغازه باید با وسایل تهویه مطبوع مجهز شده و کف و دیوارها قابل شست وشو باشد. محل فروش مرغ و ماهی به ًمغازه فروش گوشت پرندگان مشابه مغازه ماهی است و ترجیحا دلیل مسائل بهداشتی بهتر است از یکدیگر جدا باشد تا مرغ بوی ماهی نگیرد.
مغازه قصابی: طراحی پلان های تجاری قصابی دارای قسمت هایی چون تحویل، آماده سازی برای فروش، خرد کردن، محل نگهداری و فروش است. در یک طبقه بوده و برای حمل گوشت از چرخ دستی استفاده می شود. ًاین مغازه ترجیحا اتاق سرد نمودن و نگهداری 5/1 تا 2 برابر حجم بخش فروش مغازه است. دیوارها و کف بایستی قابل شست وشو باشد.
فروشگاه های ویژه
فروشگاه های ویژه کوچک، بیشتر در نواحی جدید و مدرن رایج شده است. بسیاری از آن ها به عنوان بخشی از گروه های بزرگ تر برای خریداران کالاهای خاص مشغول فعالیت هستند. طراحی چنین فروشگاه هایی باید طوری باشد که بتوانند برای رقابت، خود را با تغییرات سریع هماهنگ سازند.
بیش تر بدانیم
در بازارهای سنتی ما راسته ها و تیمچه هایی برای صنف های مختلف کاری که در هر یک کالاهای مخصوصی ارائه می شده، وجود داشته است. مانند راسته کفاشان، تیمچه بلورفروشان (حاجب الدوله تهران) که امروزه نیز برخی از آن ها فعال هستند. در بافت جدید شهری نیز در برخی خیابان ها مغازه هایی با فعالیت های مشابه مانند فروش کفش، پوشاک ویژه کودکان شکل گرفته اند.
سوپرمارکت های محلی
تعداد فروشگاه های کوچک سنتی و فروشگاه های ویژه کوچک (مختص یک کالا) به تدریج کاهش یافته است زیرا قدرت رقابت با قیمت های پایین سوپرمارکت های محلی را ندارند. از مزایای سوپرمارکت های محلی آن است که در روزهای تعطیل هم باز هستند. تحویل کالا در سوپرمارکت های محلی تنها یک ورودی رای ورود مشتری و تحویل کالا وجود دارد ولی در صورت امکان باید ورودی دیگری برای تحویل کالا فراهم شود. باید تحویل کالا از طریق حیاط خدمات با فضای مناسب تخلیه بار و گردش وسیله نقلیه صورت بگیرد. گاهی تحویل از طریق انبار کالا یا اتاق دریافت امکان پذیر است. محل دفع زباله ها نیاز به یک مسیر جداگانه دارد.
مسیر حرکت و گردش در سوپرمارکت محلی دارای پهنای گذرگاه 30/1تا60/1 متر است ورودی از سمت محل زنبیل یا گاری دستی، و خروج از طریق میز صندوق دار و پیش خوان بسته بندی است. انتقال مواد جدید به قفسه ها معمولا بعد از ساعت فروش و از گذرگاه مخصوص سرویس انجام می گیرد. قفسه های کنار دیوار تا ارتفاع دسترسی می باشند. قسمت پایینی ارتفاع 30 سانتی متر داشته و قسمت بالایی ارتفاع 56/1 متر دارد. میز صندوق دار باید به تمام فروشگاه دید خوب داشته باشد.
پیش خوان فروش، میز صندوق، فضاهای بسته بندی، فضای گذاشتن زنبیل یا چرخ دستی بایستی در محل های مناسسب در نظر گرفته شود.
مغازه های عمده فروشی
این فروشگاه ها بیشتر در مراکز شهر واقع می شوند و کالاها را به فروشگاه های کوچک، بازارها و یا به طور مستقیم به مصرف کننده ها می فروشند. این بناها بسته به نوع کالاهایشان دارای سالن هایی هستند که برخی از آن ها دارای انواع سکوها، محوطه فروش، اتاق های انبار، اتاق های سردخانه، یخچال و فضاهایی برای بخش اداری می باشند. مسیرهای حرکت و گردش در سالن های بزرگ برای واگن یا بارکش، به صورت یک طرفه ب 10تا5/4 متر پهنا دارد. برای کامیون و چرخ دستی که به سکوها هدایت شوند، 5/3تا4 متر است. در سالن های کوچک می توان یک مسیر برای تحویل کالا به افراد در نظر گرفت. بخش پشتیبانی فروشگاه های عمده فروشی شامل قسمت اداری، کارمند فنی، دفاتر برای عمده فروش ها و واردکنندگان، بازرسان بهداشتی، آزمایشگاه، سرویس های بهداشتی و … است.در زیرزمین این فروشگاه بسته به نوع کالای عرضه شده اتاق های انبار، سردخانه، اتاق یخچال، موتورخانه و اتاق تأسیسات قرار دارد. عمده فروشی هایی که موادغذایی تهیه می کنند حتما احتیاج به تأسیسات انبار و سردخانه دارند
فروشگاه های بزرگ
طراحی فروشگاههای بزرگ به این گون هاست که در واقع این نوع فروشگاه ها جانشین الگوهای خرید سنتی در شهرها و روستاها شده اند. این فروشگاه ها در مرکز شهر، ناحیه، محله و یا خارج از شهر ایجاد می شوند.
ویترین کنار خیابان که نمی تواند از ساختمان برجسته باشد، نباید خیلی عمیق باشد تا روشنایی روز به دیوار پشتی نمایش بالای تراز بیننده برسد. سایه بان ویترین از عوامل تأثیرگذار است پیش آمدگی معلق با روشنایی از بالا، تلألو عالی را ایجاد می کند لذا دیوار پشتی پنجره به خوبی روشن شده و بدون انعکاس از خود ویترین می باشد.
روشنایی اتاق های زیرزمین زیر ویترین مغازه به وسیله پنجره کنار پیاده رو و هم چنین زیر ویترین برآورده شود.
در فصول سرد برای جلوگیری از تعرق و یخ بندان می توان از تدابیر زیر استفاده کرد:
- برای ویترین های متصل به مغازه از جریان هوای گرم روی تمام مساحت شیشه استفاده می شود. برای ویترین های محدود از دستگاه های تهویه بهره می گیرند.
- گرم نمودن شیشه به وسیله گردش هوای گرم، رادیاتور و … .
- استفاده از شیشه های عایق شده.
خدمات رفاهی کارکنان در فروشگاه های بزرگ
این اتاق ها غالبا در بالاترین طبقه قرار گرفته و این فضاها شامل اتاق استراحت، کمد، محل تعویض و نگهداری لباس ها، توالت و ماشین لباس شویی می باشد. سرویس های بهداشتی در این گونه فروشگاه ها برای مشتری و کارکنان مجزا می باشد که بستگی به تعداد پرسنل و میزان بزرگی فروشگاه دارد. با توجه به نوع فروشگاه پیش بینی پارکینگ متفاوت بوده و معمولا در فروشگاه های بزرگ
طراحی این بخش به عنوان بخشی از مجموعه مورد توجه قرار می گیرد.
تدابیری جهت جلوگیری از حریق در فروشگاه ها
فروشگاه ها و مراکز خرید به دلیل ازدحام جمعیت، سرمایه های فراوان اقتصادی در آن ها باید مقررات جلوگیری از حریق را در طراحی کاملا رعایت کنند. تدابیر مختلف برای جلوگیری از حریق که در مغازه ها استفاده می شود عبارتند از: سیستم اطلاع رسانی خودکار، آب فشان با لوله های مجزای آب، استفاده از کپسول آتش نشانی و استفاده از دیوار، کف و سقف مانع حریق.
آسانسور و پله برقی و پلکان در فروشگاه ها
آسانسور و پله های برقی در مراکز تجاری بایستی از قسمت ورودی قابل مشاهده باشند. آسانسور فروشگاه های بزرگ در مرکز ساختمان قرار می گیرند و حداکثر در 50 متری طبقه فروش هستند. اگر نیاز به جابه جایی تعداد افراد زیادی در این مکان باشد از پله برقی استفاده می شود. تعداد و پهنای پلکان با توجه به مقررات بر حسب تعداد ورودی ها و خروجی ها مشخص میشود. در فروشگاه ها معمولا از پلکان های خیلی بزرگ استفاده نمی گردد. پهنای پله با توجه به تعداد افراد استفاده کننده مشخص می شود.
در مراکز خرید بیشتر مشتریان ترجیح می دهند از پله برقی استفاده کنند، آسانسورها نیز در این مراکز برای خدمات رسانی سریع به کار می رود. تعدادمشتریانی که از طبقه همکف حمل می شوند (80درصد با پله برقی و 20درصد با آسانسور) تخمین زده می شود. آسانسورها باید کنار یکدیگر بوده و از ورودی قابل مشاهده باشند. توصیه می شود در فروشگاه های بزرگ آسانسورها در مرکز ساختمان و با کم تر از 50 متر فاصله از همه سمت طبقه فروشگاه قرار گیرد.
تحویل کالا و انبار در فروشگاه ها
تحویل کالا از محل رفت و آمد مشتریان جداست و از در حیاط دریافت کالا و یا از طریق شیب راهه زیرزمین انجام می شود. (اگر فضا محدود باشد می توان یک ماشین بالابر به کار برد) انبار در فروشگاه های کوچک به صورت زیرزمین یا یک نیم طبقه در همان فروشگاه می باشد. اما در فروشگاه های بزرگ محل مجزایی برای انبار وسایل در نظر گرفته می شود. در فروشگاه های بزرگ برای تخلیه و باراندازی کالاها از حیاط مجزایی استفاده می شود.
برای مشاهده نمونه کارهای بنوره اینجا را کلیک کنید.